Acta Natura et Scientia, yüksek kaliteli bilimsel yayınlar, bilimsel bulgulara yönelik kamu güveni ve özgün fikirler için gereken itibarı sağlamak için var olan belirli etik standartları takip eder. Acta Natura et Scientia, Yayın Etiği Komitesi'ne (COPE) bağlıdır ve Code of Conduct ile Recommendations of the International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) kurallarına uymaktadır.
Acta Natura et Scientia'ya makale gönderen yazarlar, çalışmalarının özgün olduğunu ve başka bir yerde yayınlanmadığını veya yayın değerlendirmesi altında olmadığını onaylarlar. Ayrıca, yazarlar gönderilen makalelerin başka makalelerden veya çalışmalardan tamamen veya kısmen kopyalanmadığını veya intihal edilmediğini onaylarlar. Yazarlar, makaleleriyle ilişkili olası çıkar çatışmaları veya kısmi çıkarları olmadığını onaylarlar.
Acta Natura et Scientia, yayımlanmadan önce gönderilen tüm makalelerde intihal olup olmadığını kontrol edecektir. Yayımlama sürecinin herhangi bir aşamasında intihal tespit edilirse, bu hususlar dikkate alınarak yazardan makaleyi yeniden yazması talep edilecektir. Her makale intihalin önlenmesi için iThenticate® tarafından taranacaktır. Herhangi bir makale %30 oranında intihal içeriyorsa makale reddedilecek ve yazara bildirilecektir. Yazarların, makaleyi yayımlamak üzere göndermeden önce içeriğini kontrol etmelerini önemle tavsiye ederiz. İntihal ve benzerlik oranı, diğer ücretsiz çevrimiçi yazılımlar kullanılarak da kontrol edilebilir.
Acta Natura et Scientia, gönderilen makalelerin objektif ve adil bir şekilde çift taraflı kör hakemlik değerlendirme sürecinden geçmesini ve yazarlar ile hakemler arasında gerçek veya potansiyel çıkar çatışmalarının önlenmesini taahhüt eder.
EDİTÖRLERİN VE YAZI KURULU'NUN SORUMLULUKLARI
Editöryal Sorumluluklar ve Bağımsızlık
Acta Natura et Scientia'nın tüm editörleri dergideki değerlendirmelerinde ve kararlarında bağımsızdır. Hiçbir dış ve/veya iç faktör kararlarını etkileyemez. Editörler herhangi bir olumlu ve/veya olumsuz kısıtlamaya maruz kalırlarsa, kısıtlamaya dahil olanlara karşı yasal işlem başlatma hakkını saklı tutarlar. Öte yandan editörler dergideki kararlarından sorumludur. Baş editör, dergi içeriğinden ve zamanında yayımlamadan sorumlu tek kişidir.
Gizlilik ve Çıkar Çatışması
Derginin editörleri ve Editör Kurulu üyeleri, alan editörleri, istatistik editörleri, dil editörleri, metin editörleri, tasarım editörleri ve gerektiğinde ombudsman dışındaki üçüncü kişilerle gönderilen materyalleri paylaşmaktan ve gönderilen materyalleri kendileri kullanmaktan men edilir. Bir editör ile bir yazar veya yazarın kurumu arasında iş birliği veya rekabet açısından çıkar çatışması varsa, Editör Kurulu'nun başka bir üyesi değerlendirme sürecini yönetmek üzere görevlendirilir.
Yayın Kararları
Editörler, alanında uzman en az iki hakem atayarak gönderilen makalelerin hakem değerlendirmesi sürecini tamamlamasını sağlar. Baş editör, araştırmacılar ve okuyucular için yazının önemini, hakem raporlarını, intihal ve telif hakkı ihlallerini yasal konular olarak göz önünde bulundurarak bir yazının yayınlanması kararından sorumludur. Baş editör, kararı için diğer editörler ve hakemlerle görüşebilir.
DEĞERLENDİRİCİLERİN SORUMLULUKLARI
Editörün Kararına Katkı
Gönderilen bir makalenin hakem değerlendirmesi, bilimsel içeriğinin, bilimsel düzeninin ve derginin ilkelerine uygunluğunun kontrol edilmesi ve uygun olmayan makale içeriği için hakem görüşünün uygunluğun sağlanması için iletilmesidir. İnceleme süreci, hakemlerin makalelerin değerlendirmelerini editörlere iletmelerini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda makalelerin içeriğini iyileştirme fırsatı da verir.
Çabukluk
Bir makalenin değerlendirilmesi için görevlendirilen bir hakem, makalenin içeriğinden farklı bir bilim alanında uzmansa, makalenin konusuna çok fazla girmişse, değerlendirme için zamanı kısıtlıysa veya çıkar çatışması yaşıyorsa, o zaman atanan editöre bilgi vermeli ve geri çekilmesini istemelidir. Makalenin içeriği hakemin uzmanlık alanına uyuyorsa, o zaman değerlendirmeyi tamamlamalı ve raporu mümkün olan en kısa sürede editöre göndermelidir.
Mahremiyet
Makalelerin değerlendirilmesi için görevlendirilen hakemler, makalelerin gizli belgeler olduğunu önceden onaylar ve bu belgelerle ilgili hiçbir bilgiyi değerlendirmeye katılan editörler dışında üçüncü kişilerle paylaşmazlar. Hakemler, makaleler yayımlanmak üzere kabul edildikten veya reddedildikten sonra bile bilgi paylaşmamaya devam ederler.
Değerlendirme için hakeme gönderilen yazıda bir fikrin izinsiz kullanıldığı şüphesi varsa COPE akış şeması doğrultusunda “What to do if you suspect a reviewer has appropriated an author's ideas or data?” (Bir hakemin bir yazarın fikirlerini veya verilerini sahiplendiğinden şüpheleniyorsanız ne yapmalısınız?) sorusu takip edilir.
Objektiflik Standartları
Hakemler eleştirilerini bilimsel bir arka plana dayandırmalı ve ifadelerinde bilimsel kanıtlara yer vermelidir. Hakemler tarafından makaleleri iyileştirmek için yapılan tüm yorumlar açık ve doğrudan olmalı ve yazarın duygularını rahatsız etmekten uzak bir şekilde yazılmalıdır. Hakaret içeren ve aşağılayıcı ifadelerden kaçınılmalıdır.
Atıfta Bulunulan Kaynakların Uygunluğu
Hakemler, bir referansa atıfta bulunmadan kullanılan metindeki atıfları kontrol etmelidiri. Yayımlanmış makalelerdeki ifadeler, gözlemler, sonuçlar veya kanıtlar, ilgili referansın atıfıyla alıntılanmalıdır. Hakemler ayrıca, atıfta bulunulan referans(lar)da alıntıların varlığının gerçekliğinden de emin olmalıdır.
Çıkar Çatışması
Hakem, yazar(lar)ın bir veya birden fazla çıkarına ilişkin bir durumda ise, görevli editöre bilgi vermeli ve hakemlikten çekilmesini istemelidir.
YAZARLARIN SORUMLULUKLARI
Yazarlar, dergiye ve nihayetinde tüm bilimsel çabalara olan güveni zedeleyebilecek araştırma sonuçlarını yanlış sunmaktan kaçınmalıdır. Araştırmanın bütünlüğünün ve sunumunun korunması, aşağıdakiler de dahil olmak üzere iyi bilimsel uygulamaları izleyerek sağlanabilir:
Raporlama Standartları
Orijinal araştırma makalelerinin yazarları sonuçları sunmalı ve bunları uygun bir şekilde onlarla tartışmalıdır. Makalelerin metodolojik içerikleri tekrarlanabilir olması gerektiğinden, yazarlar açıklamalarında net olmalı ve bilerek yanlış veya eksik veri bildirmemelidir. Derleme türü makalelerin yazarlarının, derleme konularının alanında uzman değillerse veya yeterli arka plan bilgisine veya ilgili önceki çalışmalara sahip değillerse bu tür makaleler yazmaları önerilmez.
Verilere Erişim ve Saklama
Yazarlardan gerektiğinde ham verilerini sunmaları istenebilir (etik durumlar vb.). Bu nedenle, makalelerin ham verileri gerektiğinde sunulmak üzere güvenli bir şekilde saklanmalıdır. Yayınlardan sonra ham verilerin saklanma süresi en az 10 yıl olmalıdır.
Özgünlük ve İntihal
Gönderilen makalelerin yazarları, yazılarının özgün olduğundan veya alıntılarda referansların yer aldığından emin olmalıdır.
Acta Natura et Scientia, yayımlanmadan önce gönderilen tüm makalelerde intihal olup olmadığını kontrol edecektir. Yayımlama sürecinin herhangi bir aşamasında intihal tespit edilirse, bu hususlar dikkate alınarak yazardan makaleyi yeniden yazması talep edilecektir. Her makale intihalin önlenmesi için iThenticate® tarafından taranacaktır. Herhangi bir makale %30 oranında intihal içeriyorsa makale reddedilecek ve yazara bildirilecektir. Yazarların, makaleyi yayımlamak üzere göndermeden önce içeriğini kontrol etmelerini önemle tavsiye ederiz. İntihal ve benzerlik oranı, diğer ücretsiz çevrimiçi yazılımlar kullanılarak da kontrol edilebilir
Çoklu, Tekrarlanan, Gereksiz veya Eş Zamanlı Gönderimler
Aynı araştırmayı bildiren birden fazla yayın üretmek onaylanmış bir yol değildir. Yazarlar bu tür durumlara dikkat etmeli ve aynı makaleyi aynı anda farklı dergilere göndermemelidir.
Makale Yazarlığı
Makalelerde yalnızca aşağıdaki kişiler yazar olarak yer almalıdır:
Yukarıdaki liste dışındaki katkıda bulunanlar (teknik yardım, yazma ve düzenlemede yardımcılar, genel katkılar, vb.) yazarlar listesine dahil edilmemeli ancak teşekkür bölümünde listelenebilir. Makalelerin sorumlu yazarları, katkıda bulunanlar içinde yazar olarak ve teşekkür bölümünde yer alacak olanların ayrı bir listesini sağlamalıdır.
Yazarlıktaki Değişiklikler
Gönderimlerden sonra yazar listesinde yapılacak herhangi bir değişiklik, örneğin ekleme, silme veya yazarların sırasındaki değişiklikler, her yazar tarafından onaylanmalıdır. Acta Natura et Scientia editörleri, yayımlanmadan önce veya sonra yazarlık anlaşmazlıklarını araştırma veya yargılama konumunda değildir. Yazarlar arasında çözülemeyen bu tür anlaşmazlıklar ilgili kurumsal otoriteye yönlendirilmelidir.
Kabul edilen makalenin yazarlarının eklenmesini, silinmesini veya yeniden düzenlenmesini talep ederseniz:
Çevrimiçi yayımdan önce: İlgili yazar Yönetici Editör ile iletişime geçmeli ve (a) değişikliğin nedenini ve (b) kaldırılan veya eklenen yazarlar dahil olmak üzere tüm ortak yazarların yazılı onayını sağlamalıdır. Lütfen makalenizin değişiklikler üzerinde mutabakata varılıncaya kadar yayımlanmayacağını unutmayın.
Gönderimden sonra yazarlık değişikliği talebinde bulunmak için kullanılabilecek bir şablon şöyledir:
Tüm yazarların imzalı formu info@actanatsci.com adresine kendi e-posta adresleri (tercihen kurumsal e-posta) aracılığıyla göndermeleri gerekmektedir.
Çevrimiçi yayımdan sonra: Çevrimiçi bir sayıda yayınlanan bir makalede yazar adlarının eklenmesi, silinmesi veya yeniden sıralanması talepleri yukarıda belirtilen aynı politikaları izleyecek ve yayım sonrası ilave bir Düzeltme (Corrigendum) yayınlanması ile sonuçlanacaktır.
Çıkar Çatışması
Yazarlar, makalelerinde herhangi bir çıkar çatışması olup olmadığını açıkça beyan etmelidir. Makalelerin konusuyla ilgili bir çıkar çatışmasının olmadığı da beyan edilmelidir. En yaygın çıkar çatışması türleri finansal destek, eğitim, diğer fon türleri, kişisel veya kurumsal ilişkiler ve bağlılıklardır. Çalışmalar için tüm finansal destek kaynakları (hibe veya diğer referans numaralarıyla birlikte) beyan edilmelidir.
Olası Çıkar Çatışmalarının Açıklanması
Yazarlar, çalışmayı etkileyebilecek veya önyargılı hale getirebilecek tüm ilişkileri veya çıkarları açıklamalıdır. Bir yazar çatışmalar olduğunu hissetmese de ilişkilerin ve çıkarların açıklanması daha şeffaf bir süreç sağlar ve çalışmanın doğru ve nesnel bir şekilde değerlendirilmesine yol açar. Gerçek veya algılanan çıkar çatışmalarının farkında olmak, okuyucuların hak sahibi olduğu bir bakış açısıdır ve araştırmayı destekleyen bir kuruluşla finansal bir ilişkinin veya danışmanlık çalışması için tazminatın uygunsuz olduğu anlamına gelmez. Araştırmayla doğrudan veya dolaylı olarak ilgili olan olası çıkar çatışmalarına örnekler şunları içerebilir ancak bunlarla sınırlı değildir:
Referansların Kabulü
Yazarlar, kaynaklarının izni olmadan kişisel olarak elde edilen bilgileri (konuşmalar, yazışmalar veya çevredekilerle yapılan tartışmalar, kişisel görüşmeler, vb.) kullanmamalıdır. Özel belgeler veya hibe başvurularının hakemliğiyle ilgili bilgiler, ilgili hizmeti sağlayan yetkililerin izni olmadan kullanılmamalıdır.
Akran Değerlendirmesi
Yazarlar, hakem değerlendirme sürecine dahil olmak zorundadır ve ham verilere, etik onaylar için kanıtlara, hasta onaylarına ve editörlerin telif hakkı feragat formu taleplerine ve açıklamalarına yanıt vermede iş birliği yapmalıdır. Yazarlar, hakem değerlendirme süreci tarafından oluşturulan revizyon önerilerine olumlu veya olumsuz bir şekilde yanıt vermelidir. Olumsuz yanıtlarına karşı görüşlerini de dahil ettiklerinden emin olmalıdırlar.
Gönderi yapan yazarların aşağıdakileri teyit etmesi gerekmektedir:
Lütfen dikkat: Bir makaleyi aynı anda birden fazla dergiye göndermek etik değildir.
İnceleme yapanların aşağıdakileri teyit etmesi gerekir:
Editörler aşağıdakileri teyit etmelidir:
Araştırmada Hayvanların Kullanımına İlişkin Etik İlkeler
Acta Natura et Scientia, canlı hayvanlar kullanılarak yapılan deneyleri raporlamak için ARRIVE yönergelerini (www.nc3rs.org.uk/ARRIVE) onaylamaktadır. Yazarlar ve hakemler, https://www.nc3rs.org.uk/arrive-guidelines adresinde bulunabilen ARRIVE yönergelerini bir kontrol listesi olarak kullanabilirler.
Hayvan denekleri üzerinde orijinal araştırma içeren yazılar bir etik inceleme komitesi tarafından onaylanmış olmalıdır. Proje tanımlama kodu, onay tarihi ve etik komite veya kurumsal inceleme kurulunun adı Materyal ve Yöntem bölümünde belirtilmelidir.
Hayvanlarla ilgili araştırmalar için, potansiyel olarak elde edilen herhangi bir fayda, katılan hayvanların maruz kaldığı zararla ilişkili olarak önemli olmalıdır. Yazarlar, araştırmalarının genel olarak kabul görmüş "3R" ile uyumlu olduğundan özellikle emin olmalıdır:
Türkiye'de yapılan çalışmalar için lütfen aşağıda verilen ULAKBİM-TR DİZİN Etik İlkeler Akış Şemasını inceleyiniz:
Hayvanların Refahı Hakkında Açıklama
Çalışmada hayvan kullanıldıysa;
Araştırmada kullanılan hayvanların refahına saygı gösterilmelidir. Hayvanlar üzerinde yapılan deneyleri bildirirken yazarlar aşağıdaki ifadeyi belirtmelidir:
Etik onay: Hayvanların bakımı ve kullanımıyla ilgili tüm geçerli uluslararası, ulusal ve/veya kurumsal yönergelere uyulmuştur.
Veya retrospektif çalışmalar için; makale metninde özet ifadesi aşağıdaki gibi yer almalıdır:
Etik onay: Bu tür retrospektif çalışmalar için resmi onam gerekmemektedir.
İnsan Hakları Beyanı
Yazarlar insan katılımcıların yer aldığı çalışmaları bildirirken aşağıdaki ifadeyi eklemelidir:
Etik onay: Çalışmalar ilgili kurumsal ve/veya ulusal araştırma etiği komitesi tarafından onaylanmış olup etik standartlara uygun olarak gerçekleştirilmiştir.
Veya retrospektif çalışmalar için; makale metninde özet ifadesi aşağıdaki gibi yer almalıdır:
Etik onay: Bu tür retrospektif çalışmalar için resmi onam gerekmemektedir.
Düzeltmeler ve Geri Çekmeler
Acta Natura et Scientia, yayım sonrası editörlük kararları (örneğin düzeltmeler veya makalenin yayından geri çekilmesi) yalnızca gündeme getirilen konuları, takip eden tartışmalarda alınan tüm materyalleri ve bilgileri ve vaka ayrıntılarının COPE kılavuzu ve derginin politikaları ve yayım kriterleriyle nasıl uyumlu olduğunu dikkatlice değerlendirdikten sonra verir. COPE kılavuzuna uygun olarak, dergi, bir editörlük kararına varmadan önce endişeleri makalenin sorumlu yazarıyla görüşmeye çalışır.
Yazarlara yayın sonrası bir editörlük kararı iletildikten sonra, karar yazarların karara yanıt verebileceği veya metni fark edebileceği kısa bir yorumlama süresi boyunca tutulur. Karar bildirim mektubunda belirtilen yorumlama süresinin bitiş tarihinden sonra karar işleme alınır.
Düzeltmeler ve Makalenin Yayından Geri Çekilmesi (Retraction)
Acta Natura et Scientia aşağıdaki durumlarda bir düzeltme yapmayı düşünmelidir:
Hakemli içeriklerdeki düzeltmeler üç kategoriden birine girer:
Bir düzeltmenin yayınlanıp yayınlanmaması bir derginin Editörü(leri) tarafından, bazen hakemler veya Editör Kurulu üyelerinden alınan tavsiyelerle yapılır. Editörler, ilgili makalenin yazarlarıyla bir açıklama talebiyle iletişime geçerler, ancak bir düzeltmenin gerekip gerekmediği ve gerekiyorsa hangi türün gerektiği hakkındaki nihai karar Editörlere aittir.
Makalenin Yayından Geri Çekilmesi (Retraction)
Bir makalede, çift gönderim, yanlış yazarlık iddiaları, intihal, verilerin hileli kullanımı, sahte yazarlar vb. gibi bilimsel veya etik kodların ihlali olduğu belirtilirse makalenin yayından geri çekilmesi (Retraction) işlemi gerçekleştirilir. Büyük bir hata (örneğin analizde veya yöntemlerde) makaledeki sonuçları geçersiz kıldığında veya araştırma suistimali veya yayın suistimali gerçekleştiğinde (örneğin gerekli etik onayları olmayan araştırma, uydurulmuş veriler, manipüle edilmiş görüntüler, intihal, tekrarlanan yayın vb.) bir yayından geri çekme (Retraction) bildirimi yayınlanır. Bir makale için yayından geri çekme kararı COPE yönergelerine uygun olarak verilecek ve editör kadrosunun editörle işbirliği içinde yapacağı bir araştırmayı içerecektir. Yazarlar ve kurumlar, nedenleri geri çekme kriterlerini karşılıyorsa makalelerinin geri çekilmesini talep edebilirler.
COPE geri çekme yönergeleri COPE web sitesinde bulunabilir: https://publicationethics.org/node/19896
Makalenin yayından geri çekilmesi şu durumlarda dikkate alınacaktır:
Makalenin kabul edilmesinden sonra ancak yayımlanmasından önce geri çekilmesine karar verilmesi halinde, Editör, Baş Editörden alacağı geri çekme mektubuyla birlikte yazıyı yazara iade eder.
Makalenin yayımlanmasından sonra yayından geri çekilmesine karar verildiğinde dergi:
SORUMLULUK REDDİ
Editör veya editör kurulu üyeleri yazarın görüşlerinden ve makale içeriklerinden sorumlu değildir. Yazarlar makalelerinin etik özgünlüğünden ve olası hatalarından sorumludur. Ayrıca, düzeltmeden önce sayfa düzenlemesine dayalı tüm hatalardan da sorumludurlar. Öte yandan, düzeltmeden sonra yayımlanmış dosyada meydana gelen yazım hataları dergi yöneticilerinin sorumluluğundadır.
Not: Yazarın 2 ay içinde düzeltme yapması gerekmektedir, aksi takdirde makale reddedilecektir.
Not: Dergi Editör Kurulu, gönderilen yazılarla ilgili yayın kararlarını, hakemlerin yazıya ilişkin değerlendirmeleri, dergi editör kurulunun politikaları ve intihal, iftira ve telif hakkı ihlallerini önlemeye yönelik yasal çabalar temelinde almakla yükümlüdür.